Osmanlı Devletinin son zamanlarında Batı'da gelişerek İslam dünyasını etkisi altına alan ilmi ve fikri inkâr cereyanlarına karşılık, İslam dünyasının çeşitli yerlerinde ulemanın bir kıpırdanışını görmekteyiz. Özellikle, İslam dünyasının geri kalış sebepleri üzerinde duran İslam___8 uleması, bu sebepleri teşhis ederek çözümler üretmek üzere kolları· sıvamışlardır. Batı'dan gelen felsefe akımlarının tesiri ile sapık bir takım fikir ve cereyanları bertaraf etmek üzere, özellikle İslami akidede bir takım yeniliklerin şart olduğu kanaati ile yeni kelam denemelerine girişmişlerdir. Genelde İslam dünyasında bu denemeye girişen isimler arasında Şibli Numani, Muhammed Abduh gibi isimleri, ülkemizde de Abdullatif Harputi, İzmirli İsmail Hakkı ve Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi gibi isimleri saymak mümkündür. İşte, bu bağlamda olmak üzere, en çok dikkat çeken, Yeni l1m-i Kelam akımı içerisinde eserleri ile öne çıkan bir kaç şahsiyetten biri de Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi Efendi'dir. Birçok eseri, günümüz Latin harfleriyle ilim ve fikir hayatına kazandırılmış olan bu müstesna şahsiyetin kelam ilmi ile doğrudan alakalı olan Üss-i İslam adlı elinizdeki bu eseri çok sistematik olmasa bile, yaşadığı devirde bir Müslüman mütefekkirin karşılaştığı problemleri yansıtması açısından önemlidir. Bununla birlikte, hemen ifade etmeliyiz ki, Filibeli'nin kaleme aldığı bu eser, Harpütinin yazdığı Tenkfhu'l-Kelam ile İzmirli İsmail Hakkı'nın yazdığı Yeni İlmi Kelam kadar kelam ilmi ve araştırmacıları için bir orijinallik arz etmemekle birlikte, yine de ilim ve kültür tarihimiz açısından önemli bir yere sahiptir. Filibeli, ele aldığı konulara klasik tarzda yaklaşmaktan Ziyade, felsefi bir yaklaşım sergilemiştir…

---